Wy kenne ûngefear tweintich runeynskripsjes, koarte teksten op deistich ark dat fûn is lâns de Noardseekust yn Nederlân en Dútslân. Is dat no wol of net skreaun Frysk? En wat wie eins de funksje fan dy ynskripsjes, wat fertelle de losse wurden ús oer de eigeners fan dat ark en har skriftlike kultuer?

Yn it Fryske Asegaboek, in samling Fryske wetten út de midsiuwen, koene je neffens Jacob Grimm de woartels fine fan de poëtyske Germaanske taal en kultuer. Yn syn essay Von der Poesie im Recht út 1816 gie er derfoar yn ’e pleit om goed op dy fertutearze skatten te passen. Oebele Vries, auteur fan de blomlêzing Asega, is het dingtijd? (2007) mei de hichtepunten fan Aldfryske tekstoerlevering, fynt de Aldfryske rjochtsteksten op plakken wol byldzjend, mar bellettry is it neffens him net.

Yn syn freonerûnte wie de Fryske dichter Gysbert Japix de iennichste dy’t yn it Frysk briefke. Wêrom’t Gysbert Japix foar it Frysk keas, is in riedsel dat noch altyd net oplost is. Dizze iene ‘ienfâldige skoalmaster’ hat in wichtich merk set op de Fryske literatuer.

De bizarre sênes fan it toanielstik Waatze Gribberts bruyloft (1701) litte jin tinke oan filmkes op YouTube, bygelyks wannear’t Waatze fertelt dat er syn eigen koarre opslikke hat doe’t er sa dronken wie as in kanon. Wie dit (anonime) toanielstik yn de achttjinde iuw noch oeribele populêr, yn de njoggentjinde iuw waard der skande fan sprutsen. Lokkich die bliken dat it de bewurking fan in Dútsk toanielstik wie.

Omdat minsken no ienkear ‘’t heetst zijn op ’t geen ze niet krijgen kunnen’ joech Joast Halbertsma nei eigen sizzen de hiele earste oplaach (twahûndert eksimplaren) fan de ‘Lapekoer’ kado oan freonen en kunde. It pakte út lykas ferwachte: ‘De liefhebbers die geen exemplaar kregen, schreeuwden erom als magere varkens, en de weg was gebaand voor alle stukjes, die gevolgd zijn.’

Stel je libje yn de twadde helte fan de njoggentjinde iuw en je wolle in Frysktalich stik publisearje. Dan falle jin twa dingen op: Yn it foarste plak dat der sa’n grutte kar út is oan periodiken (nei 1850 minimaal fjouwer yn itselde tiidrek mei in respektabele oplaach fan sa’n seishûndert eksimplaren it nûmer) en twads dat der ynhâldlik sa’n bytsje ferskil is tusken de periodiken.